سایه سنگین سرخط‌زن‌ها بر معاملات بورسی

مهدی ساسانی در گفتگو با خبرنگار ما در خصوص رِنج کشی‌های منفی در قالب معاملات الگوریتمی گفت: معاملات الگوریتمی و ربات‌ها ابزارهایی هستند که از سوی برنامه نویسان می‌توانند به کمک معامله‌گران بیایند و در حوزه بازار سرمایه مؤثر واقع شوند؛ این در حالی است که استفاده از ربات‌ها و معاملات الگوریتمی ذاتاً اقدام بدی نیست و ابزاری مدرن است که می‌تواند سرعت عمل در معاملات را بالا برده و هزینه‌های انسانی را کمتر کند؛ ولی به هر حال استفاده از ابزارهای درست با روش نادرست بورس را دچار مشکل خواهد کرد.

وی افزود: در واقع، در کل دنیا ربات‌ها طراحی شده تا فرمانی را دریافت کرده و دستورات را اجرا کنند؛ پس هر دستوری را می‌توان به الگوریتم داد و از آن هدایت امور را درخواست کرد؛ اما امسال به دلیل استفاده نادرست از این ابزارها، اتفاقاتی در بازار سهام رخ داده که اتهام آن به سمت ربات‌ها رفته است؛ در حالی که مقصر اتفاقات اخیر بازار سرمایه ربات‌ها نیستند؛ بلکه افرادی هستند که از ربات‌ها استفاده می‌کنند.

برخی معامله گران، ربات‌ها را بر روی ۲۰ سهم بزرگ و مختلف فعال نگاه می‌دارند و گاهی به ربات دستور می‌دهند که برای یک نماد، با قیمت پایین خرید انجام داده یا با قیمت بالا عرضه کند تا سهامداران را برای خرید یا فروش سهام به اشتباه بیندازند

ساسانی توضیح داد: برخی معامله گران، ربات‌ها را بر روی ۲۰ سهم بزرگ و مختلف فعال نگاه می‌دارند و گاهی به ربات دستور می‌دهند که برای یک نماد، با قیمت پایین خرید انجام داده یا با قیمت بالا عرضه کند که معمولاً اتفاقات ناگواری در بازار سرمایه رخ می‌دهد؛ در حال حاضر، در خرید و فروش‌ها ناگهان شاهد این هستیم که در زمان واحد، چند نماد با هم عرضه می‌شوند یا چند نماد با هم به سمت بالا خریداری می‌شوند و به اصطلاح، رنج کشی می‌شود؛ با توجه به اینکه نیروی انسانی، سرعت عمل بالا ندارد که این حجم از درخواست خرید یا فروش را وارد سیستم کند، این کار با استفاده از ربات‌ها انجام می‌شود؛ مشکل آنجایی ظاهر می‌شود که از ربات‌ها و معاملات الگوریتمی در راستای مقاصد نادرست استفاده می‌شود تا هیجان منفی را به بازار القا کنند مثلاً از ربات‌ها خواسته می‌شود درخواست سنگین فروش را وارد سیستم کرده و این ذهنیت را به سهامدار بدهند که یک سمت منفی می‌شود تا با این القای منفی، سهامدار را به سمت تصمیم اشتباه برای خرید یا فروش سهم هدایت کنند.

معاملات الگوریتمی در حال حاضر در بازار سرمایه برای کسانی که مجوز اینگونه معاملات را دارند ممنوع است؛ عمده معاملات الگوریتمی را در حال حاضر افرادی انجام می‌دهند که فاقد مجوز هستند و تلاش دارند که با این گونه معاملات و با استفاده از ربات‌ها، معاملات بازار را دچار مشکل کنند

وی اظهار داشت: در حال حاضر، معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه ممنوع است؛ ولی عجیب است که این معاملات برای افرادی ممنوع شده است که به صورت رسمی، اجرای عملیات معاملات الگوریتمی را به ثبت رسانده و مجوزهای لازم را دریافت کرده‌اند، در حالی که عمده معاملات الگوریتمی را در حال حاضر افرادی انجام می‌دهند که فاقد مجوز هستند و تلاش دارند که با معاملات الگوریتمی و با استفاده از ربات‌ها، معاملات بازار را دچار مشکل کنند.

این تحلیلگر بازار سرمایه خاطرنشان کرد: شرکت‌هایی که در حوزه معاملات الگوریتمی مجوز دارند، کار را انجام می‌دهند؛ اما آنها محدود شده‌اند؛ در حالی که اکنون نیز ربات‌های سرخط زن داریم که آنلاین فعالیت می‌کنند و این ربات‌ها دستور می‌گیرند که معاملات سفارشی و شرطی را به سرانجام برسانند.

سازمان بورس باید نقدشوندگی بازار را افزایش دهد؛ ضمن اینکه باید نظارت به گونه‌ای باشد که سرخط زدن برای صف خرید و فروش حذف شود

وی در خصوص شیوه اجرای معاملات الگوریتمی در سایر بورس‌های دنیا خاطرنشان کرد: موضوعی که در بازار سرمایه ایران وجود ندارد و در بازارهای جهانی به کار گرفته می‌شود؛ باز بودن دامنه نوسان است؛ البته باید به این نکته توجه داشت که بازارهای جهانی نسبت به عمق بازار بورس ایران عمق بیشتری دارد و استفاده از این ابزارها به عنوان آپشن صورت می‌گیرد؛ ولی در بازار بسته‌ای مثل بورس ایران، ربات و الگوریتم خوب است ولی فردی که دستور وارد می‌کند؛ اگر تفکرات خوبی نداشته باشد، ربات را به ابزاری مخرب برای بازار سرمایه تبدیل می‌کند.

به گفته ساسانی، بازار سرمایه ایران یک بازار محدود با یک سری قواعد محدود به خود مثل صف فروش و خرید و دامنه نوسان است؛ بنابراین وقتی که این ربات‌ها، هیجان را تزریق کرده و افراد را به سمت خرید یا فروش و تشکیل صف تشویق می‌کنند، برای بازار بد است؛ در حالی که در بازارهای دیگر استفاده‌های خوبی از ابزارهایی همچون معاملات الگوریتمی می‌شود؛ اما عمق بازار ما با عمق بازارهای جهانی یکی نیست.

وی اظهار داشت: سازمان بورس باید نقدشوندگی بازار را افزایش دهد تا به سمت متعادل شدن سهام برویم. و از نقش مثبت معاملات الگوریتمی نباید چشم‌پوشی شود؛ چراکه اگر الگوریتم روی سهام فعال شود و در اختیار بازارگردان قرار بگیرد، به نقدشوندگی و متعادل سازی بازار کمک می‌کند و بازارگردانی با هیجان کمتری صورت می‌گیرد؛ در این راستا انتظار می‌رود که نظارت لازم از سوی سیاستگذار صورت بگیرد و سرخط زدن برای صف خرید و فروش حذف شود.