خوزستان بهشت گردشگری نوروز/تنوعی از گردشگری طبیعی و تاریخی

خبرنگارتسنیم؛ گروه استان‌ها: استان خوزستان به دلیل آب و هوای فوق العاده آن در فصل بهار، بی شک یکی از بهترین انتخاب‌ها برای سفر در این فصل بشمار می‌آید. این استان به دلیل برخورداری از آب و هوای بسیار مطبوع در این فصل به بهشت ایران لقب گرفته و مقصد سفر بسیاری از گردشگران است.

استان خوزستان استانی در جنوب غربی ایران واقع شده و بر کرانه خلیج‌فارس قرار دارد. این استان مرکز تولید نفت و گاز ایران به شمار می‌آید. مساحت استان خوزستان بیش از ۶۴ هزار کیلومترمربع است و با جمعیتی بیش از پنج میلیون نفر (۱۳۹۵)، پنجمین استان پرجمعیت ایران محسوب می‌شود.

از لحاظ تاریخی، خوزستان قدیمی‌ترین منطقه فلات ایران محسوب می‌شود که پیشینه سکونت انسان در آن به ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و شکل‌گیری تمدن عیلام در هزاره سوم قبل از میلاد، بازمی‌گردد. خوزستان از شمال به لرستان، از شرق به استان چهارمحال و بختیاری، از شمال غربی به ایلام، از جنوب شرقی به کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به بوشهر و خلیج‌فارس و از غرب به کشور عراق محدود می‌شود.

این استان نقاط دیدنی و گردشگری فراوانی را در دل خود جای داده است به همین دلیل در نوروز مقصد سفر بسیاری از مردم ایران به شمار می‌رود.

خوزستان پایتخت مقاومت

مناطق عملیاتی دوران هشت‌ساله دفاع مقدس و یادمان‌های ایجاد شده در مناطق اروندکنار، شلمچه، فکه، طلاییه و شهرهای آبادان و خرمشهر از جاذبه‌های گردشگری دوران دفاع مقدس استان خوزستان به شمار می‌روند.

همه‌ساله شهروندان بسیاری از سراسر کشور در این مناطق حضور پیدا می‌کنند تا یاد و خاطره هشت سال جان‌فشانی پاک‌ترین جوانان این مرز و بوم را در دفاع از میهن اسلامی خود زنده نگاه دارند و با آرمان‌های شهیدان تجدید بیعت کنند.

در سال‌های اخیر راه‌اندازی اردوهایی تحت عنوان راهیان نور که در روزهای نخست سال به مناطق عملیاتی سفر می‌کنند باعث شده افراد فراوانی وارد این مناطق عملیاتی هشت سال دفاع مقدس شوند و بر رونق گردشگری در استان خوزستان بیفزایند.

تالاب‌های بی نظیر

جاذبه‌های طبیعی خوزستان نیز در کشور منحصر به فرد است. تالاب شادگان که از آن به عنوان بزرگترین تالاب جهان یاد می‌شود، به دلیل تنوع و گستردگی، از سال ۱۳۵۳ به عنوان پایگاه حیات وحش تعیین شد و جزو مناطق شکار ممنوع و تحت حفاظت قرار گرفت.

این تالاب با عرصه وسیع آبی، دارای ۱۶ میلیون تن پوشش گیاهی و مامن ۲۵۰ گونه پرنده، ۴۶ نوع پستاندار، خزنده و دوزیست، ۳۶ گونه ماهی استخوانی و غضروفی و هزاران پرنده مهاجر کمیاب و نایاب است که در فصول مختلف سال از مناطق سیبری، کانادا، شمال اروپا و آسیا به این تالاب می‌آیند.

تالاب شادگان از نظر زیست محیطی مکانی مناسب برای گونه‌های مختلف آبزی و پرندگان است به طوری که ۱۷۳ گونه از ۲۸۵ گونه پرنده موجود در جهان در تالاب شادگان یافت می‌شوند.
تالاب بزرگ که به زبان محلی به «هورالعظیم» شهرت دارد قبل از جنگ دارای فرصت‌های شغلی و امتیازات فراوانی برای مردم بود اما اکنون در آستانه نابودی کامل قرار گرفته و زندگی و اشتغال مردم بومی را در خطر انداخته است.

قبل از جنگ مردم با مشاغلی همچون گاومیش داری، صید ماهی، صید طیور، حصیر بافی، نی بری و کشاورزی زندگی بی‌دردسری داشتند و در نخل‌های استوار پر محصول منطقه به راحتی امرار معاش می‌کردند اما با آغاز جنگ و تبدیل شدن هور به کانون عملیات‌های دو طرف جنگ، مردم منطقه مجبور به مهاجرت به سایر نقاط کشور شدند و اینگونه شد که این هور که هنوز هم مهمات عمل نکرده فراوانی در آن وجود دارد دیگر برای مردم منطقه منفعتی ندارد به غیر از معدود کسانی که هنوز با نی بری و صیادی به سختی از آن امرار معاش می‌کنند.

هورالعظیم که تنها باقیمانده تالاب‌های بسیار بزرگ بین‌النهرین است در غرب استان خوزستان واقع شده و به لحاظ تنوع‌زیستی فوق‌العاده غنی است و عمده منابع آبی تالاب از طریق رودخانه‌های کرخه، نیسان، سابله و نهرهای انشعابی تأمین می‌شود.

گردشگری روستایی

روستاهای خوزستان نیز در فصل بهار مکانی برای گردشگر و تفریح به شمار می‌روند که می‌توان جاذبه‌های بی‌شماری را در آنها دید. «مال آقا» روستایی در ۳۲ کیلومتری شهرستان باغملک یکی از همین روستاهاست که کاملاً بافت قدیمی خود را حفظ کرده است.

مال آقا در منطقه‌ای کوهستانی از سلسله جبال زاگرس واقع‌شده که رودخانه‌ای مواج و سرد از کنار آن می‌گذرد و مسیر فرح‌بخش و زیبایی را ایجاد کرده است، همه‌ساله خصوصاً در دو فصل بهار و تابستان ده‌ها هزار نفر از اقصی نقاط خوزستان برای گذراندن اوقات فراغت و سیاحت به این مکان خوش آب و هوا سفر می‌کنند. علاقه‌مندان دیدار این روستای زیبا از شهر باغملک که به سمت مال آقا حرکت می‌کنند با پشت سرگذاشتن شهر قلعه تل و طی حدود چهار کیلومتر راه با دیدن تپه‌ها و کوه‌ها و نسیم خنک کوهستان و جنگل‌های انبوه بلوط، گویی وارد دنیایی متفاوت‌تر از خوزستان شده‌اند. کمی جلوتر، روستای تمبی با قدمتی چند هزار ساله و بافتی زیبا در دل کوهستان در مقابل دیدگان گردشگران قد علم می‌کند و آنان را به یاد صفا و صمیمیت روستا می‌اندازد مکانی که روستایی باستانی را با همین نام مدفون شده در زیر پا دارد.

آبادان محل ورود مدرنیته

شهرستان آبادان که از آن به شهری که محل ورود مدرنیته به ایران یاد می‌شود نیز یکی از شهرهای استان خوزستان است که هرساله بیشترین تعداد گردشگر را در بین سایر شهرهای استان به خود اختصاص داده است. این شهر علاوه بر داشتن نقاط عملیاتی و جنگی، مناطق دیدنی فراوانی مثل بازار کویتی‌ها و یا حضور در ساحل اروند رود را نیز در خود جای داده است.

وجود پالایشگاه آبادان اولین و بزرگترین پالایشگاه خاورمیانه نیز یکی دیگر از مکان‌های دیدنی آبادان است که بسیاری از مردان ایرانی که اکنون در دهه ششم عمر خود هستند، خاطرات زیادی از آن دارند.

همچنین وجود بازار موسوم به «ته لنجی ها» که در آن انواع کالاهای لوکس خارجی به فروش می‌رسد یا خوردن غذاهای تند مخصوص آبادان در این بازار مثل سمبوسه، فلافل و پاکوره از جاذبه‌های دیگر شهرستان آبادان است.

مهندسی ایرانی و طبیعت در سدها

از جمله چشم اندازهای زیبای استان خوزستان می‌توان به وجود سدهای عظیم و دیدنی اشاره کرد که برای مسافران و گردشگران خاطره زیبایی به همراه خواهد داشت. وجود رودخانه‌هایی از قبیل کارون، کرخه به عنوان طولانی‌ترین رود خوزستان، دز، مارون، زهره و شاوور باعث توجه خاص دولت به احداث سدهای بی شمار در خوزستان شده است.

سد کارون ۳ با مخزنی معادل سه میلیارد مترمکعب، سالانه توان تولید چهار میلیارد کیلووات ساعت برق را دارد و مشاهده این سد عظیم برای هر گردشگردی خاطراتی به یادماندنی بر جای می‌گذارد. بزرگترین پل قوسی کشور نیز بر روی دریاچه سد کارون ۳ در خوزستان چشم اندازی بسیار زیبا دارد.

سد دز با ارتفاع ۲۰۳ متری در شمال خوزستان روی رودخانه دز احداث شده و اکنون حدود ۳.۴ میلیارد مترمکعب آب در دریاچه‌ای به وسعت ۶۳ کیلومتر مربع در پشت این سد ذخیره شده است.

سد شهید عباسپور در شمال شرقی مسجدسلیمان نیز که سال ۱۳۵۵ ساخته شده، مخزنی به گنجایش ۲.۹ میلیارد مترمکعب را داراست و برای آبیاری نزدیک به ۴۱ هزار هکتار زمین کشاورزی در نظر گرفته شده است. سد کرخه که به عنوان بزرگترین سد خاکی خاورمیانه، روی رود کرخه احداث شده روی رودخانه کارون از دیگر سدهای دیدنی استان هستند.

قدیمی ترین شهر مسکونی جهان

از جاذبه‌های باستانی استان خوزستان نیز می‌توان به شهرستان شوش به عنوان قدیمی ترین شهر مسکونی جهان اشاره کرد که اخیراً نیز در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده است و اهمیت آن بیش از پیش خود را نشان داده است. این شهر زمانی مرکز حکومت عیلامیان بوده که بنای عظیم معبد زیگورات چغازنبیل در نواحی این شهر هم اکنون یکی از بناهای عظیم خاورمیانه است که با دیوارهای تو در تو و هزاران خشت و آجر بر تپه‌ای بنا شده و کتیبه‌های آجرین با خط میخی ایلامی قدمت این بنا را آشکار می‌سازد.

این بنا که معبدی مذهبی برای نیایش بوده به یاد اینشوشیناک، خدای حامی شهر شوش ساخته شده است. شهر عظیم شوش به وسیله پادشاه آشوری، آشوربانی پال ویران شد تا آنکه با تلاش هخامنشیان و برپایی کاخ‌های زمستانی به عنوان پایتخت، بار دیگر رونق گذشته خود را به دست آورد.

در این شهر همچنین آرامگاه دانیال نبی نیز وجود دارد که گردشگران بی شماری را به خود جلب می‌کند. حضرت دانیال در حدود قرن هفت پیش از میلاد به همراه یهودیانی که توسط بابلی‌ها به اسارت گرفته شده بودند به بین النهرین و از آنجا به شوش وارد شد. وی یکی از پیامبران صاحب کتاب بنی اسرائیل است. دیدار وی با نبوکد (بخت النصر) پادشاه بابل در روایتها آمده است. همچنین در شهر شوش ویرانه‌های تپه آکروپل، تپه آپادانا و کاخ شاوور نیز از آثار ارزشمند تاریخی محسوب می‌شود.

از دیگر آثار باستانی خوزستان می‌توان به آثاری همچون کلاه فرنگی، آسیاب‌ها و تالاب‌های منحصربه فرد، قلعه سلاسل، مسجد جامع و پل شاپوری در شهرستان شوشتر، پل ساسانی که به روایتی قدیمی ترین پل جهان است و آرامگاه یعقوب لیث در شهرستان دزفول و اشکفت سلمان، مجسمه مفرغی مرد پارتی، شیرهای سنگی در شهرستان ایذه و شهر باستانی ارجان، آتشکده و پل خیرآباد و کاروانسرای دژ مهتاب در شهرستان بهبهان اشاره کرد.

اولین نقطه‌ای که نفت در خاورمیانه کشف شد

مشاهده آثاری چون چاه شماره یک، اولین کارخانه برق خاورمیانه، اولین خانه‌های سازمانی در ایران و تأسیسات اولیه و ابتدایی استخراج و تولید نفت در شهرستان مسجد سلیمان خالی از لطف نیست.

چاه شماره یک نام اولین چاه نفت خاورمیانه است که در منطقه مسجدسلیمان قرار دارد. اولین چاه نفت خاورمیانه در این شهر در منطقه‌ای بنام میدان نفتون در منطقه دره خرسون (دره خرسان) در پنجم خرداد ۱۲۸۷ به نفت رسید. شروع حفاری این چاه در سال ۱۲۸۶ خورشیدی و خاتمه حفاری در سال ۱۲۸۷ خورشیدی بود. این چاه ۳۶۰ متر (۱۱۷۹ پا) عمق دارد که از آن روزانه ۳۶ هزار لیتر (معادل هشت هزار گالن) نفت از آن استخراج می‌شد.

نیروی محرکه ماشین‌های استخراج نفت از این چاه از بخار آب تأمین می‌شد و به استیم (STEAM) معروف بود. این چاه به «چاه شماره یک» معروف است و هم‌اکنون در مرکز شهر مسجدسلیمان در کنار منطقه نمره یک به صورت موزه تحت نظارت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب قرار دارد.

آبشارهای شوشتر

آبشارهای شوشتر یکی از جاذبه‌های دیدنی و فوق العاده زیبای استان خوزستان است. آبشارهای شوشتر در زمان حکومت ساسانیان برای استفاده از نیروی آب برای آسیاب‌های صنعتی ساخته شده است. این مجموعه به همراه ۱۴ جاذبه دیگر در سال ۱۳۸۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این مجموعه در کنار پل بند گرگر و در مسیر رودخانه گرگر ساخته شده است. همچنین این اثر با نام مجموعه تاریخی آبشارهای شوشتر در تاریخ ۱۷ آذر ماه ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مجموعه آبشارها و آسیاب‌های شوشتر از بی نظیرترین نمونه‌هایی در ایران است که برای استفاده درست و بهینه از آب در زمان‌های گذشته مورد بهره استفاده قرار گرفته است. آبشارهای شوشتر مجموعه‌ای از تونل‌ها، سد، آسیاب‌های آبی و کانال‌های فرعی است که همگی در کنار هم شبیه به یک مجموعه صنعتی و اقتصادی به حساب می‌آید و جزئی از مجموعه بزرگ آبشارهای آبی شوشتر به شمار می‌روند.

سازه‌های آبی در شوشتر علاوه بر استفاده‌های صنعتی که از آن می‌شده، در فصل‌های کم آبی مانند تابستان نیز، آب مورد نیاز ساکنان را تأمین می‌کرده است. یکی از ویژگی بسیار زیبا و فوق العاده ای که در آبشارهای شوشتر وجود دارد و جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد این است که آب حاصل از پساب آسیاب‌ها به صورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محلی مانند حوضچه‌های کوچک می‌ریزد و منظره‌ای چشم نواز و بی نظیری را برای بازدیدکنندگان آن به نمایش می‌گذارد. در واقع تمامی جذابیت این مجموعه در طبیعی بودن و ایجاد این تصاویر بدون دخالت دست انسان است.

گردشگری کشاورزی

استان خوزستان با مزارع سرسبز و زمین‌های حاصلخیزش دارای کشاورزی پررونقی است که در کنار تنوع اقلیمی و تعدد قومیت‌های ساکن در آن، رنگین‌کمانی از آداب و سُنن را دارد که در فرآیند کاشت، داشت و برداشت محصول قابل دیدن است.

خوزستان جلگه پهناوری است که در انتهای مسیر پر پیچ و خم رودهای پرآب کشور قرار دارد. دریاچه، سدها و نهرهای محلی، فصلی و دائمی در آن جریان داشته و تالاب‌های زیبا و مزارع سرسبزی دارد و تغییرات که همراه با تغییر مسیر رودخانه اتفاق می‌افتند خود گنجینه‌ای بس گران‌بها است. روستاهای قدیمی با توشه‌های پربار فرهنگی و مناظر دل‌انگیز و نوع متفاوت زندگی، ظرفیتی غیرقابل چشم‌پوشی از گردشگری است که می‌توان نام گردشگری کشاورزی را بر آن نهاد.

این مجموعه پُربار قابلیت این را دارا است که جاذبه‌ای باشد برای جذب گردشگر به کشتزارها و باغ‌ها که عموماً در روستاها قرار دارند. با ورود گردشگر به یک مزرعه می‌توان اقامتی ساده و سنتی را در آن فضای خاص برای او فراهم آورد و با برگزاری جشنواره غذاهای محلی، از محصول مزارع و باغات، مربا، سُس و … تهیه و به او عرضه کرد و بدین وسیله گردشی سالم در مزارع برای آنها فراهم آورد.

گردشگران در مزرعه‌ها بیتوته می‌کنند و صبح‌ها با یک آهنگ طبیعیِ دل‌نشین اما متفاوت بیدار می‌شوند؛ نوع این صدا در روستاهای استان از جنوب تا شمال پیوسته ولی متفاوت است ولی هرکدامش آرامش خاصی به انسان می‌دهد.

از سویی می‌توان با برپایی نشست در مزارعِ کنار روستا، آداب و سنن مردم روستا در هنگام برداشت محصول را دید، شنید و یا افسانه‌های روستایی را در این نشست‌ها نقل کرد؛ ناگفته نماند که اجرای صحیح این مراسم، موجبات جلب بیشتر گردشگران به روستا، هزینه کرد آنها در روستا و ایجاد شغل و کاهش مهاجرت از روستا به شهر را به همراه خواهد داشت.

ظرفیت گردشگری کشاورزی در استان خوزستان به لطف آب و تنوع اقلیم ممکن است پررونق باشد؛ حمایت‌های دولتی، ایجاد زیرساخت‌ها، آموزش کشاورزان و پر کردن خلاءهای قانونی در این حوزه راهکارهایی هستند که استان را به جایگاهش خواهند رساند.

خاص بودن برخی خوراکی‌ها در روستاها، تنوع گیاهی و امکان تجربه برداشت محصول برای گردشگر، دست‌ساز بودن برخی محصولات غذایی در مزارع و جذاب بودن این رویداد برای گردشگر، اقبال عمومی مردم روستا به پذیرایی از گردشگر و احداث اقامتگاه‌های بوم‌گردی در داخل مزارع توسط روستاییان، همه مواردی هستند که جریان گردشگر به سمت مزارع را تسریع می‌بخشند.

گردشگری کشاورزی در استان با ایجاد یک فعالیت اقتصادی برای اعضای خانواده یک کشاورز، امکان مهاجرت به شهر را به حداقل خواهد رساند و با آگاهی از اهمیت حیات گیاهی، به حفظ منابع طبیعی و گونه‌های جانوری و گیاهی منطقه کمک می‌کند.

اهواز شهر پل‌ها

اهواز با داشتن پل‌های زیبا و منحصربه‌فرد بی‌شک یکی از مقصدهای با ارزش میهمانان نوروزی در سفر به خوزستان به شمار می‌رود. در شهرهای خاورمیانه، اهواز با ۱۰ پل، اصفهان با هشت پل، قاهره با هفت پل، بغداد با پنج پل، استانبول با چهار پل، امان پایتخت اردن با دو پل، آنکارا با پنج پل، بیروت با دو پل و صنعا با چهار پل بیشترین پل‌های این منطقه را دارند. پل سیاه، پل سفید، پل سوم، پل نادری، پل پنجم، پل ششم، پل هفتم، پل کابلی، پل نهم و پل طبیعت از جمله پل‌های اهواز هستند.

پل سیاه اهواز در سال ۱۳۰۸ خورشیدی و هم‌زمان با احداث راه‌آهن سراسری ایران بر روی رود کارون ساخته شد. پل سیاه اولین پل شهر اهواز بود که بعدها به دلیل رنگ سیاه بدنه و پایه‌های آن به پل سیاه شهرت یافت. طول آن یک هزار و یک هزار و ۵۰ متر و عرض ۶ متر است.

پل سفید اهواز یا پل معلق نام یکی از پل‌های شهر اهواز است که یکی از نمادهای شهر اهواز محسوب می‌شود. پل سفید در سال ۱۳۱۵ خورشیدی بر روی رودخانه کارون ساخته شده است. این پل دارای دو قوس بتنی ۱۲ و ۲۰ متری است. این پل چهارمین پل معلق دنیا و اولین پل معلق در ایران بود. در واقع بعد از پل‌های معروف اصفهان که بیشتر شهرتشان از قدمتشان است این پل در ایران بسیار پرآوازه است.

ساختمان پل سوم در شهریور ۱۳۳۶ خورشیدی آغاز شد و در بهمن ۱۳۴۹ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این پل میدان شهید بندر (چهارشیر) را به شمال کیانپارس وصل کرده و با قرار گرفتن در مسیر حمل کالای وارده بندر امام به سایر نقاط کشور نقش پل ترانزیتی را ایفا می‌کند. در زمان احداث پل و به‌منظور اتصال آن به راه‌آهن اهواز – تهران، یک رشته خط آهن برای عبور قطار بر روی آن تعبیه شد که البته هرگز مورد استفاده قرار نگرفت و طی مرمت سطح پل در سال ۱۳۸۷ ریل‌های روی آن حذف شدند. طول پل ۴۹۶ متر و عرض آن ۱۴ متر و ۵۰ سانتی‌متر با ۱۶ چشمه ۳۱ متری است.

پل نادری در سال ۱۳۵۴ شمسی پل چهارم که خیابان سلمان فارسی را به کوی تختی (امانیه) فلکه ساعت و میدان مولوی متصل می‌کند به طول ۵۷۶ متر و عرض ۱۶ متر و ۷۱ سانتی‌متر به بهره‌برداری رسید. هزینه احداث پل مذکور در حدود ۲۳۰ میلیون ریال بوده است

پل کابلی یا هشتم با هدف تسهیل تردد خودروها و اتصال مناطق امانیه و مرکز شهر، طراحی و عملیات اجرایی پل هشتم از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و در اسفند ۱۳۹۰ به پایان رسید. طراحی این پل متفاوت از دیگر پل‌های کارون است و به صورت کابلی و بدون پایه ساخته شده است. این پل ۶۴۳ متر طول و ۱۳ متر عرض دارد و در چهار مسیر (دو مسیر رفت و دو مسیر برگشت) ساخته شده است. این پل دو پایه بزرگ دارد و عرشه پل توسط کابل به این پایه‌ها متصل شده‌اند. پل هشتم، منطقه امانیه را به خیابان زند در مرکز شهر متصل می‌کند. این پل بزرگ‌ترین پل کابلی خاورمیانه به حساب می‌آید.