مخاطبانی که «کرونا» برای «فیلم کوتاه» آورد/ چیزی از دست ندادیم!

خبرنگار ما-گروه هنر-زهرا منصوری: اکران به معنای عام را ندارند، اما از اساسی‌ترین مقولات برای آماردهی مدیران سینمایی هستند، درآمدشان از محل جوایز جشنواره و گاهی فروش حق پخش است، بچه‌های فیلم کوتاه را می‌گویم که در چند سال اخیر به گواه بسیاری از کارشناسان سینما توانسته‌اند پیشرفت درخوری در حوزه فیلمسازی داشته باشند هرچند هنوز به لحاظ محتوایی مانند سینمای بلند برای رسیدن به قله راه بسیار دارند.

فیلم کوتاه نه از منظر موفقیت‌های بین‌المللی که از جهت مصون ماندن از ترکش‌های بحران کرونا نیز قابل بررسی است؛ این را بچه‌های فیلم کوتاه می‌گویند که در یک سال گذشته کرونا از رهگذر بسترهای آنلاین برای آنها مخاطبانی را نیز به همراه آورده است هرچند نمی‌توان آسیب‌های کرونا به تمام مشاغل را انکار کرد اما فیلم کوتاه با هر مشقتی توانسته خود را از این تنگنا برهاند.

با دو نفر از کارگردانان فیلم کوتاه که در سال گذشته موفقیت‌های داخلی و خارجی را به ارمغان آورده‌اند و همچنین یک نفر از کارگردانان فیلم کوتاه که در حال حاضر فیلمش روی پرده است به گفتگو نشستیم.

مهدیار ماندگار کارگردان فیلم کوتاه «اسب سفید بالدار» و مریم اسمی خانی کارگردان «وضعیت اورژانسی» از جمله این کارگردانان هستند. حسین ترک جوش نیز این روزها «انبار» را روی پرده دارد.

شرح بیشتر از این گفتگو را در زیر بخوانید:

* در یک مرور کلی به‌نظر می‌رسد آن اندازه که سینمای بلند از بحران کرونا در ابعاد مختلف، متضرر شد و آسیب دید، دو حوزه سینمای مستند و کوتاه، آسیب ندیدند، راه خود را در یکسال گذشته طی کردند، حیاتشان را در پلتفرم‌های اینترنتی ادامه دادند و در مجموع شرایط متفاوتی نسبت به سینمای بلند داشتند. برای شروع به‌عنوان فعالان حوزه سینمای کوتاه بفرمایید چقدر این تصویر که از بیرون به‌نظر می‌رسد، مطابق واقعیت است؟ وضعیت سینمای کوتاه در سایه بحران کرونا چگونه بود؟

مهیار ماندگار: واقعیت این است که «سینمای کوتاه» از اساس و در شرایط عادی هم سودی نداشته که بخواهد در شرایط بحرانی متضرر شود! به‌تعبیری سینمای بلند تازه دارد شرایط سینمای کوتاه را تجربه می‌کند!

مریم اسمی‌خانی: ما اساساً چیزی برای از دست دادن نداشتیم (می‌خندد)!

ترک‌جوش: اگر برای فیلم کوتاه تبلیغ مناسب شود و فرهنگ‌سازی صورت بگیرد، حتی معتقدم فروش فیلم کوتاه می‌تواند از سینمای بلند هم سبقت بگیرد. چراکه بچه‌هایی که امروز در سینمای کوتاه فعال هستند، از خیلی از فعالان سینمای بلند و حرفه‌ای امروز پیش‌تر هستند ماندگار: شرایط ما در یکسال گذشته همان بود که بود؛ همان بودجه کم، همان حساب‌وکتاب شخصی، بدون بازگشت سرمایه. این شرایط مختص سینمای کوتاه در ایران هم نیست و همه جای دنیا همین است. از این منظر کرونا تأثیری بر سینمای کوتاه نداشت. حتی از منظر مخاطب شاید شرایط را کمی بهتر هم کرد چرا که مردم به پلتفرم‌های آنلاین رو آوردند و بیشترین مخاطب فیلم کوتاه هم در همین پلتفرم‌ها است.

حسین ترک‌جوش: همین امروز فیلم خود من در حال اکران است. انتظارمان هم این بود که مردم استقبال حداقلی از فیلم‌ها خواهند داشت ولی در سه هفته‌ای که از اکران فیلم گذشت، نشد آنچه انتظار داشتیم. رقمی که در گیشه ثبت شده واقعاً رقم خوبی نیست. قصه اصلی هم این است که ما فرهنگ‌سازی درستی برای فیلم کوتاه نکرده‌ایم. موسسه «هنروتجربه» که بانی این حوزه است باید برای اکران فیلم کوتاه فرهنگ‌سازی کند. باید کمک کند تا مردم با فضای فیلم کوتاه آشنا شوند. اگر برای فیلم کوتاه تبلیغ مناسب شود و فرهنگ‌سازی صورت بگیرد، حتی معتقدم فروش فیلم کوتاه می‌تواند از سینمای بلند هم سبقت بگیرد. چراکه بچه‌هایی که امروز در سینمای کوتاه فعال هستند، از خیلی از فعالان سینمای بلند و حرفه‌ای امروز پیش‌تر هستند.

* اما همین امروز و در فضای پلتفرم‌ها دسترسی مردم به فیلم کوتاه بسیار بیشتر شده و به‌نظر می‌رسد بیش از شرایط اکران عمومی از فیلم‌ها استقبال می‌شود.

ترک‌جوش: بعید می‌دانم اینگونه باشد. من خیلی در میان مردم می‌روم تا سوژه‌هایی برای کارهایم پیدا کنم. وقتی درباره فیلم کوتاه با مردم صحبت می‌کنم، خیلی شناختی ندارند و مشکل همان فرهنگ‌سازی‌ای است که به آن اشاره کردم. هنوز آن اتفاقی که باید، رخ نداده است. همین امروز به پردیس سینمایی چارسو بروید و ببینید فیلم‌های کوتاه چقدر مخاطب دارند...

* این شرایط برای فیلم‌های بلند هم هست، به‌رغم اینکه پیشینه طولانی‌تری نسبت به فیلم کوتاه دارند.

ترک‌جوش: بله واقعاً شرایط فیلم کوتاه امروز خیلی بهتر از حتی چهار سال قبل است اما هنوز اتفاقی که باید رخ نداده است. در شرایط کرونایی می‌توانیم روی اکران پرده‌ای و مجازی به‌صورت موازی سرمایه‌گذاری کنیم. اگر هر دو حوزه هم‌زمان پیش برود به نظرم به نتایجی بهتری می‌رسیم..
ماندگار: البته اکران فیزیکی و یا پرده‌ای فیلم کوتاه، فکر می‌کنم در هیچ جای جهان وجود ندارد. اینگونه نیست که بگوییم در ایران فرهنگ‌سازی نشده است. در اروپا هم شرایط سینمای کوتاه همین است.

اسمی‌خانی: واقعیت این است که مخاطب عادت به تماشای فیلم کوتاه ندارد...

ترک‌جوش: چه ایرادی دارد ما از دیگران در این حوزه سبقت بگیریم. ما فرهنگ‌سازی کنیم.

اسمی‌خانی: اتفاقاً فعال شدن پلتفرم‌ها باعث استقبال بیشتر مخاطب از فیلم‌های کوتاه هم شده است. اما اینکه مخاطب به‌جایی برسد که به نیت تماشای فیلم کوتاه بلیت تهیه کند و به سینما برود، بعید می‌دانم حالا حالاها امکان تحقق داشته باشد.

* می‌توانیم بگوییم کرونا هر چند به ضرر سینمای بلند بود اما باعث بیشتر شدن مخاطب سینمای کوتاه شد؟

اسمی‌خانی: به تعبیری بله. البته درست‌تر این است که بگوییم کرونا شرایط سینمای بلند و کوتاه را یکسان کرد. یعنی محدود شدن فضا اکران فیلم‌های بلند، سینمای بلند را شبیه سینمای کوتاه کرده است. اگر امروز سایت‌های مانند «هاشور» و «وودیو» به فیلم کوتاه اختصاص دارد، سینمای بلند هم ناگزیر سراغ سایت‌هایی مانند «فیلیمو» و «نماوا» رفته است. دیگر این طور نیست که من بخواهم دست خانواده‌ام را بگیرم و به سینما ببرم. همان‌طور که یک فیلم بلند را می‌توان در خانه پخش کرد، یک فیلم کوتاه را هم می‌توان. فیلم کوتاه و فیلم بلند در هر حال مخاطب خاص خود را دارند.

اسمی‌خانی: نکته اینجاست که مخاطب فیلم کوتاه زمانی برای یک فیلم وقت می‌گذارد که بداند فیلم خوب می‌بیند. واقعیت هم این است که باید بپذیریم فیلم کوتاه خوب، در حال حاضر کم است. همین سال ۹۹ از میان صد و خرده‌ای فیلم کوتاه تولیدشده، شاید چهار، پنج فیلم را می‌توان تماشا کرد افرادی مثل من شاید هم‌زمان مخاطب فیلم کوتاه و بلند باشند اما برخی افرادی بیشتر به فیلم کوتاه علاقه‌مندند و برخی دیگر فقط فیلم بلند می‌بینند، هر چیزی هم باشد تماشا می‌کنند. نکته اینجاست که مخاطب فیلم کوتاه زمانی برای یک فیلم وقت می‌گذارد که بداند فیلم خوب می‌بیند. واقعیت هم این است که باید بپذیریم فیلم کوتاه خوب، در حال حاضر کم است. همین سال ۹۹ از میان صد و خرده‌ای فیلم کوتاه تولیدشده، شاید چهار، پنج فیلم را می‌توان تماشا کرد که از آن‌ها حال خوب گرفت و فکر آدم به آن‌ها مشغول شود. از این دست تولیدات خیلی کم شده است و عرصه سینمای کوتاه تبدیل به حوزه‌ای شده است که حالا عده‌ای بیایند و تجربه‌ای بکنند و سریع بروند سراغ ساخت فیلم بلند تا به‌زعم خودشان، وارد سینما شوند!

ماندگار: من خودم همواره عاشق سینمای کوتاه بوده، هستم و خواهم بود. زمانی هم اگر فیلم بلند بسازم، بازهم ساخت فیلم کوتاه را رها نمی‌کنم. اما باید بدانیم سینما به معنای هنری که مخاطب آن را دنبال می‌کند و امروز تاریخی برای خود دارد، ناظر به سینمای بلند است. نمی‌توانم توقع داشته باشم سینمای کوتاه مخاطب زیادی داشته باشد. البته که خوب است به‌خصوص در حوزه پلتفرم‌ها مخاطبان سینمای کوتاه بیشتر شود، اما از منظر اکران عمومی و نمایش فیلم کوتاه بر پرده خارج از فضای جشنواره‌ها، شخصاً از همین شرایط امروز هم راضی‌ام و فکر می‌کنم مسیر خوبی را تا امروز طی کرده‌ایم. همین که «هنروتجربه» در هر فصل سه‌ماهه چند فیلم کوتاه را اکران می‌کند، اتفاق بسیار خوبی است. طبیعتاً فضای اکران آنلاین، جای پیشرفت بسیار بیشتری برای فیلم کوتاه دارد.

* با توجه به اینکه فعلاً پایانی برای بحران کرونا متصور نیستیم، احتمالاً این فرآیند ادامه هم خواهد داشت و مردم بیشتر و بیشتر با «فیلم کوتاه» آشنا می‌شوند...

ماندگار: موافقم. همین امروز هم تا حدودی این اتفاق رخ داده است. این اتفاق به سینمای بلند آسیب زد و آنچه تحت عنوان «مرگ سینما» برخی مطرح می‌کردند، گویی کمی سریع‌تر اتفاق افتاد. دیگر ارزش فیلم دیدن در سینما، ابهت سابق را ندارد و آدم‌ها به‌راحتی در خانه فیلم می‌بینند. اکران آنلاین، همان قدرتی که سابق بر این متعلق به تلویزیون بود را از آن خود کرده است.

اسمی‌خانی: در فرآیند تولید هم بیشتر سراغ سریال‌سازی رفته‌ایم و شاهدیم کمتر فیلم سینمایی در این شرایط کلید می‌خورد.

* برخلاف سینمای بلند، سینمای کوتاه کمتر هم در معرض آسیب از سوی معضل «قاچاق» است و راحت‌تر از بستر عرضه اینترنتی می‌تواند استفاده کند.

اسمی‌خانی: بله چون فیلم‌های کوتاه کمتر شناخته‌شده‌اند و شاید جذابیتی برای سارقان نداشته باشد. طبیعتاً کسی که «شنای پروانه» را قاچاق می‌کند، می‌خواهد از عرضه غیرمجاز آن پولی به دست آورد، اما بهترین فیلم‌های کوتاهی که همین امسال ساخته شده است هم برای کسی شناخته شده نیست که فردی انگیزه سرقت آن‌ها را داشته باشد.

* این استدلال درست است که حتی اگر یک فیلم کوتاه قاچاق هم شود، صاحب اثر چندان ناراحت نمی‌شود و بیشتر ترجیح می‌دهد فیلمش گسترده‌تر دیده شود؟

ماندگار: این نگاه هست اما بالاخره ماجرای مالی برای ما هم موضوعیت دارد. اگر بخواهیم حرفه‌ای نگاه